Βότανα στην σύγχρονη εποχή – Βοτανοθεραπεία & Φυτοθεραπεία

…. βότανα είναι όλα τα χρήσιμα φυτά, των οποίων οι ρίζες, οι μίσχοι, τα άνθη και τα φύλλα χρησιμεύουν ως τροφή ή θεραπεία, χάρη στο άρωμά τους ή με κάποιο άλλο τρόπο ...

Από τα πανάρχαια χρόνια μέχρι και σήμερα, τα βότανα έχουν παίξει και παίζουν ζωτικό ρόλο στην παραδοσιακή ιατρική πολλών πολιτισμών. Σήμερα, σε διάφορα επιστημονικά εργαστήρια του κόσμου, εξετάζονται οι ιδιότητες εκατοντάδων φυτών και γίνονται προσπάθειες για την παρασκευή νέων φαρμάκων με βάση τα βότανα.

Βοτανοθεραπεία

Η Βοτανοθεραπεία είναι μια πανάρχαια τέχνη που ανά τους αιώνες αποτέλεσε τον πυλώνα κάθε παραδοσιακού θεραπευτικού συστήματος.

Η βοτανοθεραπεία ή Φυτοθεραπεία είναι η θεραπεία των ασθενειών με φυτικά φάρμακα (φυτά ή μέρη αυτών) υπό τη μορφή έγχυσης και σε κομπρέσες, χάπια, σιρόπια, λοσιόν. Τα φυτικά φάρμακα δρουν μέσω μιας αρμονικής δράσης όλων των ενεργητικών αρχών που υπάρχουν μέσα σ’ αυτά. Η ύπαρξη περισσότερων ενώσεων κάνει τη χρήση των φαρμάκων αυτών λιγότερο τοξική από αυτή των φαρμακευτικών χημειοθεραπευτικών. Συνιστώνται για διάφορες ασθένειες, είτε οξείες είτε χρόνιες, ιδιαίτερα σε άτομα τα οποία χρειάζονται μια ‘ήπια’ θεραπεία.

Στόχος μας είναι να δημιουργήσουμε το ερέθισμα στον αναγνώστη να ψάξει να γνωρίσει και να εκμεταλλευθεί σωστά τις χρήσιμες ιδιότητες των φυτών αυτών τόσο στην μαγειρική όσο και στην αντιμετώπιση ήπιων προβλημάτων υγείας.

Τα βότανα δεν αποτελούν πανάκεια ούτε μπορούν να θεραπεύσουν όλες τις ασθένειες και δεν μπορούν να αντικαταστήσουν ολοσχερώς τα κλασσικά φάρμακα. Η χρήση τους πρέπει να γίνεται με μέτρο ή κατόπιν συμβουλής από ειδικό, αφού η αλόγιστη χρήση των βοτάνων μπορεί να γίνει επικίνδυνη και εφάμιλλη εκείνη των φαρμάκων.

Τα φυτικά ιάματα παρασκευάζονται από μια ποικιλία φυτικής πρώτης ύλης - φύλλα, μίσχους, ρίζες, φλοιό κ.λπ. Συνήθως περιέχουν πολλά βιολογικώς ενεργά συστατικά και χρησιμοποιούνται κυρίως για την αντιμετώπιση ήπιων ή χρόνιων ενοχλημάτων (τουλάχιστον το 1/4 όλων των συμβατικών φαρμάκων περιέχουν κάποια από τα ίδια συστατικά, αν και κατά κανόνα σε «καθαρισμένη» μορφή). Τα βότανα είναι δυνατό να παρασκευαστούν στο σπίτι με πολλούς τρόπους, με χρήση φρέσκων είτε αποξηραμένων υλικών. Τα εγχύματα αφήνονται να μουσκέψουν τόσο, ώστε να γίνουν ελαφρύτερα ή πιο δυνατά. Ρίζες, φλοιός ή άλλα μέρη του φυτού μπορεί να βραστούν για να δώσουν ισχυρότερα διαλύματα, τα αφεψήματα. Με προσθήκη μελιού ή ζάχαρης τα εγχύματα ή αφεψήματα γίνονται σιρόπια. Τα φυτικά παρασκευάσματα διατίθενται επίσης με άλλες μορφές, όπως χάπια, κάψουλες ή σκόνες, ή ακόμη και σε πυκνότερες συγκεντρώσεις (εκχυλίσματα, βάμματα). Εφαρμόζονται τοπικά σε κρέμες ή αλοιφές ή απευθείας στο δέρμα ως καταπλάσματα. Η ποσότητα του ενεργού συστατικού ποικίλλει πολύ, ανάλογα με το αν χρησιμοποιήθηκε ένα ή περισσότερα είδη του φυτού, και με τις συνθήκες και τον χρόνο που έγινε η συλλογή και προετοιμασία τους. Κάποια βότανα μπορεί να είναι τοξικά ή καρκινογόνα, έτσι όλα πρέπει να χρησιμοποιούνται υπό την επίβλεψη θεραπευτή εξοικειωμένου με τη φυτοθεραπεία. Μέσα στο μεγάλο φάσμα της εναλλακτικής ιατρικής, η χρήση των βοτάνων ποικίλλει: η Φυσικοπαθητική (naturopathy), η παραδοσιακή κινεζική ιατρική και η αγιουρβέδα διαφέρουν στον τρόπο διάγνωσης και στην επιλογή φυτικής θεραπείας.

ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΚΑΤΑ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΚΑΙ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ

Η ταυτόχρονη λήψη των βοτάνων μπορεί να μιμηθεί, να αμβλύνει ή να μειώσει την επίδραση των φαρμάκων. Πιθανές περιπτώσεις αλληλεπίδρασης βοτάνων με φάρμακα περιλαμβάνουν: αιμορραγία, όταν η βαρφαρίνη συνδυάζεται με Γκίνγκο Μπίλομπα (Ginkgo biloba), Σκόρδο (Allium sativum), Εκχύλισμα ρίζας Dowg Quai (Angelica sinensis), ή Danshen (Salvia miltiorrhiza). Επίσης η λήψη βαλσαμόχορτου St John's wort (Hypericum perforatum) ταυτόχρονα με φάρμακα που περιέχουν αναστολείς επαναπρόσληψης της σεροτονίνης μπορεί να οδηγήσει σε σύνδρομο σεροτονίνης, επιπλέον η δραστικότητα του κάνει απαγορευτική την ταυτόχρονη λήψη του με αντικαταθλιπτικά ή άλλα φάρμακα όπως διγοξίνη, θεοφυλλίνη, κυκλοσπορίνη λόγω αλληλεπίδρασης στο ήπαρ και μείωσης της βιοδιαθεσιμότητας τους. Τέλος το σπαθόχορτο έχει συνδεθεί, με ξαφνικές, ή ακανόνιστες αιμορραγίες, κατά τη διάρκεια του έμμηνου κύκλου, σε γυναίκες, που λαμβάνουν αντισυλληπτικά.

Η χρήση γλυκόριζας παράλληλα με κορτικοστεροειδή ενισχύει την δράση τους. Ορισμένα άλλα βότανα όπως η Σέννα (Cassia senna), το κόμμι γκουάρ και το ψύλλιο μπορεί να μειώσει την απορρόφηση των φαρμάκων. Ενδεικτικά παραθέτουμε κάποιες φαρμακευτικές ουσίες που δεν πρέπει ποτέ να συνδυάζονται με βότανα : Διγοξίνη (για την καρδιακή ανεπάρκεια), Αντιαρρυθμικά (για τις καρδιακές αρρυθμίες), Ανοσοκατασταλτικά (στις μεταμοσχεύσεις, για την πρόληψη απόρριψης οργάνων), Αντιεπιληπτικά (έλεγχος επιληψιών).

ΕΥΡΕΩΣ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΒΟΤΑΝΑ ΣΤΟΝ ΕΛΛΑΔΙΚΟ ΧΩΡΟ

ΑΓΓΕΛΙΚΗ: Η αγγελική αναφέρεται ότι έχει αντισπασμωδικές, εφιδρωτικές, αποχρεμπτικές, αρωματικές, διουρητικές καθώς και τοπικά αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες. Χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις καταρροής, τυμπανισμού, ψυχογενούς άσθματος, φουσκώματος στο στομάχι-τυμπανισμού, νευρικής ανορεξίας, ρευματικών ασθενειών, περιφερικών αγγειακών νόσων και ιδιαίτερα σε περιπτώσεις πλευρίτιδας και βρογχίτιδας καθώς και βρογχίτιδας συνδυαζόμενης με αγγειακή ανεπάρκεια. Έχει χρησιμοποιηθεί και σε περιπτώσεις απώλειας όρεξης και δυσπεψίας όπως καούρες και φούσκωμα στομάχου. Χρήσιμα μέρη του φυτού είναι οι ρίζες, οι μίσχοι και οι σπόροι.

ΒΑΛΣΑΜΟ: Το Βάλσαμο είναι επουλωτικό πληγών κυρίως με καταπλάσματα από λάδι που έχει παρασκευαστεί βάζοντας για αρκετό καιρό μέσα σε αυτό κυρίως τα άνθη του φυτού. Επίσης καταπλάσματα με κοπανισμένα φύλλα θεραπεύουν μώλωπες, τσιμπήματα, εγκαύματα. Σαν αφέψημα είναι βάλσαμο για το πεπτικό, το στομάχι, το ήπαρ και όλες τις παθήσεις που συσχετίζονται. Αλλά και βάλσαμο για την ψυχή, θεωρείται ότι βοηθά στην θεραπεία της κατάθλιψης. Οι δραστικές θεραπευτικές ουσίες βρίσκονται σε όλο το φυτό, φύλλα, βλαστούς και άνθη που συλλέγονται την εποχή της ανθοφορίας, το καλοκαίρι.

ΒΑΣΙΛΙΚΟΣ: Το τσάι που φτιάχνεται από τα φύλλα του βασιλικού είναι ιδανικό για κρυολογήματα, καταρροές και βήχα. Ο χυμός που βγαίνει από τα φύλλα σε συμπυκνωμένη μορφή χρησιμοποιείται σε σταγόνες για ανακούφιση από φλεγμονές των αυτιών, ενώ αραιωμένος σε διάλυμα με νερό για γαργάρες, κάνει καλό σε αμυγδαλίτιδες και φαρυγγίτιδες. Χρησιμοποιείται επίσης εξωτερικά για την ανακούφιση του ερεθισμού από τσιμπήματα εντόμων, καθώς έχει μία ήπια αντιισταμινική δράση.

ΔΕΝΤΡΟΛΙΒΑΝΟ: Είναι ένα από τα πιο ευλογημένα βότανα με σημαντική παρουσία ως φυτό, ως αιθέριο έλαιο. Λέγεται ότι καθαρίζει το αίμα, αλλά και ότι προκαλεί διαύγεια πνεύματος. Βοηθά τη μνήμη και τη συγκέντρωση και δρα σαν τονωτικό. Κρατάει ξύπνιο το νου χωρίς να τον κουράζει. Είναι πολύ ευεργετικό για τα μαλλιά και το δέρμα. Τα βλαστάρια σε κρασί φτιάχνουν ένα καλό τονωτικό της καρδιάς, βελτιώνοντας την κυκλοφορία του αίματος. Δρα κατά της χρόνιας χολοκυστίτιδας και ηπατίτιδας. Βοηθά στην επούλωση των πληγών, σε ρευματικούς πόνους αλλά και οιδήματα.

ΘΥΜΑΡΙ: Μειώνει τα επίπεδα της χοληστερίνης και τριγλυκεριδίων του αίματος και γι αυτό συστήνεται η τακτική του χρήση σε όλους όσους παρουσιάζουν καρδιαγγειακά προβλήματα. Αποτελεί ένα άριστο τονωτικό της επιδερμίδας αλλά και της κυκλοφορίας του αίματος και αποσυμφορίζει το βλεννογόνο της μύτης κατά τη διάρκεια των κρυολογημάτων. Ταυτόχρονα ανακουφίζει την αναπνοή και τονώνει το ανοσοποιητικό σύστημα, βοηθάει δε και στο πρόβλημα της κυτταρίτιδας.

ΚΟΛΙΑΝΔΡΟΣ : Ο κόλιανδρος έχει χρησιμοποιηθεί ανά τους αιώνες ως βότανο για την ανακούφιση από τους πόνους, τις κράμπες, τους σπασμούς, τη ναυτία, τη δυσπεψία και τις μολύνσεις από μύκητες. Το έλαιό, το οποίο παράγεται από τους σπόρους του, είναι σήμερα ένα από τα πλέον διαδεδομένα στον πλανήτη ενώ χρησιμοποιείται και ως συστατικό σε τρόφιμα του εμπορίου.

ΛΕΒΑΝΤΑ: Η λεβάντα από παλιά θεωρούνταν ότι βοηθά στην αϋπνία, ότι φέρνει ωραία όνειρα και γλυκό ύπνο. Ως αφέψημα, τονώνει το νευρικό σύστημα. Είναι αντισπασμωδικό, αντιβηχικό, κατά του άσθματος, της γρίπης και της λαρυγγίτιδας. Είναι διουρητικό, μειώνει τον πονόδοντο, θεραπεύει την ουλίτιδα. Δρα επίσης ως ηρεμιστικό και βοηθά στον πόνο του στομάχου που οφείλεται σε νευρικότητα και άγχος.

ΛΟΥΪΖΑ: Ρυθμίζει την όρεξη και τη διούρηση. Είναι ιδανική επιλογή για όσους ταλαιπωρούνται από κατακράτηση υγρών, ενώ βοηθά και στην καταπολέμηση της κυτταρίτιδας. Για τα νοσήματα του στομάχου και του πεπτικού συστήματος το αφέψημά της είναι ευεργετικό και βοηθάει, όταν υποφέρουμε από δυσπεψία, μετεωρισμό, νευραλγίες και κολικούς του στομάχου και των εντέρων. Είναι αποτελεσματικό τονωτικό, αλλά ταυτόχρονα και καταπραϋντικό.

ΡΙΓΑΝΗ : Σαν διεγερτικό εφιδρωτικό που χρησιμοποιείται συχνά στη θεραπεία των κρυολογημάτων και της γρίπης, η χρήση της είναι όμοια με του Ύσσωπου. Οι αντισηπτικές της δράσεις την κάνουν χρήσιμη σαν στοματόπλυμα στη θεραπεία προβλημάτων του στόματος, όπως η φλεγμονή του στόματος και του λαιμού. Μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί εξωτερικά για μολυσμένες αμυχές και τραύματα. Το έγχυμα χρησιμοποιείται για το βήχα και τον κοκκύτη. Οι πονοκέφαλοι, ιδιαίτερα όταν οφείλονται σε ένταση, ανακουφίζονται με ένα ρόφημα από ρίγανη.

ΠΙΚΡΑΛΙΔΑ: Είναι ένα καλό καθαριστικό του αίματος, διουρητικό, υπακτικό, τονωτικό. Είναι καλό για το βήχα, για δερματικές παθήσεις, αλλά επιδρά σημαντικά στη μείωση της χοληστερόλης, τις παθήσεις του ήπατος, τη διόγκωση ήπατος και της σπλήνας. Βελτιώνει το σάκχαρο του αίματος, δρα κατά της παχυσαρκίας και της κόπωσης.

ΤΡΟΠΟΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΩΝ ΧΡΗΣΕΩΝ ΤΩΝ ΒΟΤΑΝΩΝ

Τα βότανα ενεργούν θεραπευτικά με τις διάφορες φαρμακευτικές ουσίες που περιέχουν. Τα βότανα μπορούν να χρησιμοποιηθούν με διάφορους τρόπους για τη βελτίωση συμπτωμάτων μιας ή περισσοτέρων παθήσεων της υγείας του ανθρώπου. Οι κυριότεροι τρόποι χρήσεις των βοτάνων για θεραπευτικούς σκοπούς είναι οι παρακάτω:

Αφέψημα: σιγοβράζουμε το βότανο από δέκα λεπτά έως μισή ώρα. Η δόση συνήθως είναι μια κουταλιά της σούπας βότανο για τρία φλιτζάνια νερό. Χρησιμοποιούμε τη μέθοδο αυτή για ρίζες, κλαδάκια και φλοιούς.

Έγχυμα: βάζουμε το βότανο μέσα σε ένα δοχείο που κλείνει καλά. Ρίχνουμε ζεστό νερό, πριν βράσει, γιατί το νερό που κοχλάζει διασκορπίζει τα πολύτιμα πτητικά έλαια του βοτάνου. Αφήνουμε για δέκα λεπτά να γίνει η έγχυση και μετά το στραγγίζουμε. Το έγχυμα που τυχόν θα μας περισσεύσει το φυλάμε σε μια κανάτα σε δροσερό μέρος.

Βάμμα: παίρνουμε το βότανο νωπό (600 γρ.) ή αποξηραμένο (200 γρ.) και το ρίχνουμε σε 1 λίτρο διαλύματος (25% αλκοόλη σε νερό) και το αφήνουμε για αρκετό χρόνο. Το βάμμα που προκύπτει είναι μόνο για εξωτερική χρήση.

Κατάπλασμα: διπλώνουμε ένα πανί και ανάμεσα τοποθετούμε νωπά βότανα. Στη συνέχεια βυθίζουμε για λίγο το πανί σε βραστό νερό. Αφού το στραγγίσουμε το βάζουμε στο πάσχον μέρος. Διατηρούμε το κατάπλασμα υγρό βυθίζοντάς το περιοδικά σε ζεστό νερό.

Κομπρέσα: βυθίζουμε ένα καθαρό πανί σε ένα έγχυμα βοτάνων και μετά τοποθετούμε το βρεγμένο πανί στην πάσχουσα περιοχή. Η κομπρέσα μπορεί να είναι κρύα ή ζεστή, ανάλογα με την περίπτωση.

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ – ΕΡΕΥΝΑ – ΣΥΝΤΑΞΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

[if gte vml 1]><v:rect id="_x0000_s1026" style='position:absolute; margin-left:122.55pt;margin-top:425.8pt;width:396pt;height:1in;z-index:251658240' stroked="f"> <v:fill src="file:///C:\Users\User\AppData\Local\Temp\msohtmlclip1\01\clip_image001.png" o:title="ΚΑΡΤΑ ΓΕΟΡΓΕ" recolor="t" rotate="t" type="frame"></v:fill> </v:rect><![endif][if !vml][endif][if gte vml 1]><v:rect id="_x0000_s1026" style='position:absolute; margin-left:122.55pt;margin-top:425.8pt;width:396pt;height:1in;z-index:251658240' stroked="f"> <v:fill src="file:///C:\Users\User\AppData\Local\Temp\msohtmlclip1\01\clip_image001.png" o:title="ΚΑΡΤΑ ΓΕΟΡΓΕ" recolor="t" rotate="t" type="frame"></v:fill> </v:rect><![endif][if !vml][endif]